W następstwie uszkodzenia mózgu, na przykład po przebytym udarze lub urazie głowy, mogą pojawić się różnego rodzaju zaburzenia funkcji poznawczych. Typ i głębokość deficytów zależy od umiejscowienia i wielkości uszkodzenia. Lewa półkula mózgowa zwykle reguluje funkcje językowe, czyli mówienie, czytanie i pisanie. Po zachorowaniu mogą pojawić się zaburzenia tych procesów, rozpoznaje się wówczas afazję. U osób, które wcześniej normalnie mówiły, pojawiają się trudności z tworzeniem wypowiedzi, rozumieniem komunikatów słownych, z czytaniem i pisaniem. Objawy afazji mogą być łagodne i jedynie nieznacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie, ale bywają również bardzo głębokie, znacznie zaburzając, czy wręcz uniemożliwiając nawet podstawowe porozumiewanie się z otoczeniem. We wczesnym okresie od zachorowania można spodziewać się poprawy, której stopień w dużej mierze zależy od specjalistycznej terapii neuropsychologicznej lub neurologopedycznej oraz ćwiczeń samodzielnie wykonywanych przez chorego lub z pomocą opiekunów. O tym jak przebiega terapia afazji wspominamy poniżej.
Warto wiedzieć, że:
• objawy afazji nie wynikają z problemów dotyczących narządów artykulacyjnych w obrębie jamy ustnej, ani osłabienia słuchu czy siły głosu;
• deficyty pojawiają się jako skutek nieprawidłowego funkcjonowania mózgowych mechanizmów językowych zaangażowanych w rozumienie mowy, powtarzanie, nazywanie i spontaniczne, swobodne wypowiadanie się;
• trudności mogą polegać na przykład na problemach w znajdowaniu właściwych słów, błędnym stosowaniem reguł gramatycznych, niemożnością wykonania wzorców ruchowych koniecznych do właściwej i precyzyjnej artykulacji, kłopotach w zrozumieniu co mówią inni, itp.;
• nasilenie tych trudności może być zróżnicowane – np. u chorego z dużymi problemami w prawidłowym artykułowaniu słów rozumienie mowy może być zupełnie dobre;
• zaburzenia ujawniają się nie tylko w języku mówionym, ale również w pisaniu i czytaniu, więc nie jest mozliwe, żeby chory napisał to, czego nie jest w stanie wypowiedzieć;
• terapia powinna obejmować wszystkie zaburzone funkcje, a więc na przykład rozumienie komunikatu językowego, mówienie, czytanie i pisanie, dlatego konieczna jest rehabilitacja. Dlatego oddział rehabilitacji posiada w swojej ofercie specjalistyczne pobyty rehabilitacyjne w tym zakresie
• plan terapii sporządza specjalista – neuropsycholog lub neurologopeda, na podstawie szczegółowego badania i modyfikuje zgodnie z dynamiką poprawy, zawsze dostosowując do aktualnych możliwości i indywidualnych potrzeb chorego;
• nie wystarczy praca jedynie w czasie sesji terapeutycznych, ćwiczenia muszą być wykonywane również samodzielnie przez chorego lub, jeśli trudności są bardziej nasilone, z pomocą opiekunów – im więcej, tym lepiej
• problemy ze znalezieniem właściwego słowa – w wypowiedziach pojawiają się przerwy, wahanie, omówienia (np. „ …to jest…, no to…, tym się kroi”), albo gesty mające zastąpić brakujące słowa, których nie udało się powiedzieć;
• wypowiadanie niewłaściwych słów:
• mogą to być słowa o podobnym znaczeniu, czy z tej samej kategorii, ale nie do końca te, o które chodziło (np. łyżka zamiast widelec);
• niekiedy są to istniejące słowa, ale zupełnie niewłaściwe, bez związku znaczeniowego;
• czasem zamiast właściwego słowa pojawia się inne o podobnym brzmieniu (np. taczka zamiast kaczka);
• wypowiadanie nieistniejących słów – niekiedy składają się one jakby ze sklejonych fragmentów kilku słów, czasem prawidłowa jest jakaś część, do której dołączył się dziwaczny fragment, w przypadku najgłębszych trudności w ogóle nie można rozpoznać o co chodziło, a mowa brzmi jak w jakimś obcym języku;
• nieprawidłowa artykulacja słów – najłagodniejsze trudności polegają na mniej precyzyjnej wymowie, pomijaniu głosek, albo dodawaniu niepotrzebnych, natomiast przy głębokich zaburzeniach chory nie jest w stanie mówić nawet bardzo łatwych słów (ponieważ nie może wykonać sekwencji ruchów aparatu artykulacyjnego koniecznych do wypowiedzenia słowa);
• trudności ze zrozumieniem komunikatu językowego – zaburzenia mogą wynikać między innymi z niepełnego rozumienia konstrukcji logiczno-gramatycznych, jak również zaburzeń interpretacji znaczenia poszczególnych słów lub złożonych treści;
• objawy afazji ujawniają się w różnym nasileniu we wszystkich aspektach języka, a więc mówieniu, rozumieniu wypowiedzi, czytaniu i pisaniu (aleksja, agrafia).
• należy mówić normalnie, to znaczy nie głośniej niż zwykle, zwyczajnym tonem – nawet jeśli chory ma duże trudności w zrozumieniu komunikatu, to nie znaczy, że słabo słyszy;
• trzeba szanować godność chorego – nie traktować protekcjonalnie, z pobłażliwością;
• ważne, żeby materiał do ćwiczeń językowych nie był infantylny – chory może poczuć się dotknięty, jeśli otrzyma książeczki dla dzieci;
• zmęczenie, hałas, czy rozmowa prowadzona przez wiele osób na raz, dodatkowo utrudnia rozumienie;
• mówiąc trzeba budować zwięzłe zdania, dobierając często używane słowa;
• komunikat powinien być wzbogacony kontekstem sytuacyjnym (np. gestem wskazującym wodę, jeśli pytamy, czy chce się napić);
• warto zachęcać chorego do komunikowania się z otoczeniem, nie okazywać zniecierpliwienia, jeśli przekazuje informacje długo, albo w sposób niejasny;
• należy wspierać chorego i pomagać wykonywać ćwiczenia językowe, uzupełniające terapię prowadzoną przez specjalistę – intensywny i systematyczny trening zwiększa szanse na satysfakcjonującą poprawę.
Przykład pakietu leczenia Pacjentów z afazją można sprawdzić na https://ckr.pl/oddzial-rehabilitacji-neurologicznej-turnusy-dla-pacjentow-z-afazja-lub-innymi-zaburzeniami-poznawczymi/.
Proszę wpisać brakujące wyrazy
cwany, sprytny, czyli jest chytry jak _ _ _
cieszy się dobrym zdrowiem, czyli jest zdrów jak _ _ _ _
nigdy nie opuści, czyli jest wierny jak _ _ _ _
nie całkiem serio, czyli z przymrużeniem _ _ _
dzieci są podobne do rodziców, czyli jaki ojciec, taki _ _
_
już niepotrzebny, czyli odstawiony na boczny _ _ _
czmychnął, uciekł, czyli wziął nogi za _ _ _
ma mnóstwo otworów, czyli jest dziurawy jak
szwajcarski _ _ _
nie ma z kim porozmawiać, czyli nie ma do kogo
otworzyć _ _ _
zarozumiały, wyniosły, czyli jest dumny jak _ _ _
udaje dobre samopoczucie, czyli robi dobrą minę do złej
_ _ _
rozbiło się na małe kawałeczki, czyli w drobny _ _ _
identyczni, czyli podobni jak dwie krople _ _ _ _
narobił kłopotów, czyli nawarzył _ _ _ _
całkowicie zbędne, czyli piąte koło u _ _ _ _
gospodyni, czyli domowa _ _ _ _
narzucać swoją wolę, czyli wodzić za _ _ _
udaje, że się nie słyszał, czyli puścił mimo _ _ _ _
atrakcyjny a zabroniony, czyli zakazany _ _ _ _
Maria Skłodowska – Curie
Maria Skłodowska – Curie urodziła się 7 listopada w Warszawie. Była
wybitną uczoną, studiowała, a potem rozwijała swoją karierę naukową
na paryskiej Sorbonie. Dwukrotnie otrzymała Nagrodę Nobla – w 1903
z fizyki za badania nad promieniotwórczością, a w 1911 z chemii.
Odkryła dwa nowe pierwiastki – raz oraz polon, który nazwała tak na
cześć swojej nieobecnej wówczas na mapach Europy ojczyzny.
Opracowanie: mgr Agnieszka Ewa Paprot, specjalizacja: Neuropsychologia.
Absolwentka Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego i studiów podyplomowych z zakresu neuropsychologii klinicznej na Gdańskim Uniwersytecie Medycznym, z wieloletnim doświadczeniem w zakresie diagnozy i rehabilitacji nueropsychologicznej. Autorka specjalistycznych publikacji, współautorka programów komputerowych do terapii afazji (AfaSystem), wykładowca akademicki.
